Son yıllarda doğadan ilham almak popüler bir terim haline aldı. Fakat, bu fikir yeni bir fikir değil. Günümüzde kullandığımız teknolojilerin çoğu biyomimikri fikirleriyle üretildi. Biyomimikri; yani biyomimetikler, tıbbi teknolojilerin gelişiminde kullanılmıştır ve hatta doğal malzemelerin sentetik versiyonlarını oluşturmak için de esinlenilmiştir. Biyomimikri üç yaklaşıma dayanır: gözlem, analiz ve ilham. Herhangi bir proje oluşturulurken ilk adım; örneğin, bir kelebeğin kanadı veya bir çiçeğin açılması süreci gibi, taklit etmek istediğiniz bir nesneyi veya sürecin doğada nasıl geliştiğini gözlemlemektir. Ardından, bu objelerin nasıl çalıştığı tam olarak analiz edilir, böylece onları 3D yazıcılar gibi sahip olunan araçlarla yeniden oluşturulur. Son olarak, sorunlara kişisel çözümler geliştirmek için doğal tasarımlardan ilham alınır. Biyomimikrinin en önemli katkılarından biri, genellikle daha sürdürülebilir tasarımlar sağlamasıdır. Örneğin, mühendisler termitlerin tepelerini nasıl ürettiklerine baktıklarında, daha enerji koruyucu yapı malzemeleri üretebilirlerdi. Bu biyomimetik tuğlaların ne kadar uzun süre dayanacağını test etmek için araştırmacılar, araştırma laboratuvarlarında tuğlalardan yapılmış kendi termit höyüklerini inşa ettiler. Yalıtkan tuğladan oluşan sağlam bir yapı, ısı enerjisini barındıran ve dışarısı serin olduğunda bile içeriyi sıcak tutmaya yardımcı olacak bir dış duvarla çevrilidir.
Biyomimikri nedir?
Biyomimikri, “yapılan tasarımda ve yenilikçi teknolojiler planlarken doğadan ilham almak” olarak tanımlanır. Daha geniş bir çerçeveden ele alındığında “problemlere çözüm üretmek için doğayı taklit etmek” de denebilir. Biyomimikri, sadece doğanın geliştirdiği çözümleri değil; mekanizmaları, tasarım stratejilerini ve sistemleri de baz alır. Biyomimikri, Yunanca “bios” (yaşam) ve “mimesis” (taklit) kelimelerinden oluşmuştur. Kavram birçok kaynakta biyomimetizm olarak da bilinir. Biyomimikrinin özünde doğa vardır ve doğadaki kusursuz tasarımın taklit edilmesi ile sürdürülebilir tasarımlar yapılabilir. Fikrini doğallıktan alan tasarım süreci, insanın çevreye daha duyarlı projeler planlamasını sağlar.
Biyomimikrinin Felsefesi
Biyomimikri, tasarımsal veya üretimsel bir yaklaşım olsa da felsefecilerin de ilgisini çekmiştir. Felsefe nezdinde doğanın ne olduğu ve hangi şekillerde insan uğraşına dayanak olabileceği üzerine düşünülmesi biyomimikri felsefesini doğurmuştur. Teknoloji felsefesi, insanla teknoloji arasındaki ilişkiyi incelemenin yanında insanla doğa arasındaki ilişkiyi de incelemiştir. Aristo'ya baktığımızda görebileceğimiz gibi, teknik uğraş zaten doğada yarım bırakılan işlerin tamamlanması veya doğanın taklit edilmesi olarak değerlendirilmiştir. Fakat gelişen teknolojiyle birlikte teknoloji-doğa-insan üçlüsü çok daha bilinir bir hal almış ve teknoloji felsefesi, bu ilişki ağının üçüncü ayağına odaklanmıştır. İkinci ayağı, yani doğa ile insanın ilişkisi ise biyomimetik felsefesi araştırmalarında ele alınmıştır. İnsanın dış dünyayla sahip olduğu ilişki neredeyse tüm felsefenin konusu halindedir. Bu sebeple, burada doğa ve insanın ilişkisinden bahsederken oldukça dar bir alana değindiğimizi belirtmekte fayda var. İnsan-doğa ilişkisi esas olarak doğal etmenlerin insan için nelere yol açacağına ve doğadaki bilgiden nasıl faydalanılabileceğine dair bir incelemeye tabidir.
Örneğin; helikopterlerin istenilen şekilde işleyebilmesi için bir denge sistemi gerekmekteydi ve bu denge sistemi yaratılırken de yusufçuk böceğinin uçuş prensiplerinden yararlanılmıştır. Ayrıca, helikopterlerin kuyruğu tasarlanırken de yine yusufçuk böceğinin fiziksel yapısından esinlenilmiştir.
Biyomimikrinin Avantajları
Tasarımda biyomimikri kullanmanın avantajlarından bazıları şunlardır:
Daha az atık: Doğadaki örneklere dayalı ürünler veya süreçler tasarlanırken çok daha az atık oluşur. Bunun sebebi, doğanın malzeme kullanımını en aza indirgeyerek zaten mükemmel hale getirerek, aşırı veya gereksiz özelliklere yer vermemesidir.
Sürdürülebilirlik: Bilinen en sürdürülebilir tasarım felsefelerinden biri de biyomimikridir. Mevcut olan kaynakları kullanmayı hedefler. Çevreye duyarlı ürünler yaratmayı ve yenilenebilir kaynaklara olan güvenilirliği artırmayı amaçlar.
Geliştirilmiş verimlilik: Doğa milyonlarca yıldır kendini verimliliği artırmak üzerine geliştirdi. Biyomimikri, bu verimlilikten esinlenerek hayatın her alanında daha verimli tasarımlar oluşturmaya çalışır.
Yenilik: Doğa, kendini sürekli yeniler. Biyomimikri; yeni ve yenilikçi tasarımlar oluşturmak için bundan yararlanır. Doğanın problemlerin üstesinden nasıl geldiğini inceleyerek karmaşık tasarım sorunlarına kendi eşsiz çözümlerimizi geliştirebiliriz.
Yerel ekonomi üzerinde olumlu etki: Biyomimikriden ilham alan birçok tasarım, küçük işletmeler ve zanaatkarlar tarafından oluşturulmaktadır. Bu ürün ve süreçler başarılı olduğunda yerel ekonomideki gelişim gözle görülür bir hal alır.
Tasarım çeşitliliği: Doğa, çok kısa sürede insanların yenilikleri geliştirmesi için birçok farklı tasarım yaratarak sürekli gelişiyor. Biyomimikri, daha önce görülmemiş hızlarda ve boyutlarda; tasarım ve inovasyonun elde edilmesini sağlar.